Τι είναι η υδρονέφρωση;
Η υδρονέφρωση (από το ύδωρ στο νεφρό = υδρονέφρωση) είναι ένας ιατρικός όρος που σημαίνει φούσκωμα του νεφρού από τα ούρα. Όταν τα ούρα δεν μπορούν να φύγουν από το μέρος της παραγωγής τους - τον , συσσωρεύονται (μαζεύονται) εκεί, λιμνάζουν (στέκονται - δεν ρέουν) και αναγκάζουν τον νεφρό να φουσκώσει. Αυτό μπορεί να συμβαίνει σε έναν από τους δύο νεφρούς, μερικές φορές συμβαίνει και στους δύο νεφρούς, μπορεί να συμβαίνει και στα παιδιά που γεννήθηκαν με έναν μόνο νεφρό. Η υδρονέφρωση φαίνεται πολύ καλά με το υπερηχογράφημα: η παρακάτω Εικόνα 1 δείχνει έναν νεφρό με υδρονέφρωση. Προς σύγκριση, η Εικόνα 2 δείχνει την υπερηχογραφική εικόνα ενός φυσιολογικού νεφρού.
Εικόνα 1. Η υπερηχογραφική εικόνα της υδρονέφρωσης. Η μαύρη κηλίδα στο κέντρο της εικόνας αντιστοιχεί σε φουσκωμένους από τα ούρα οι οποίοι καταλήγουν στη φουσκωμένη .
Εικόνα 2. Υπερηχογραφική εμφάνιση φυσιολογικού νεφρού. Ο νεφρός (κέντρο της εικόνας) έχει σχήμα φασολιού και στο κέντρο του δεν υπάρχουν μαύρες κηλίδες της υδρονέφρωσης
Είναι πάθηση η υδρονέφρωση;
Η υδρονέφρωση δεν είναι ακριβώς πάθηση. Υπάρχουν οι υδρονεφρώσεις που δεν βλάπτουν ούτε τον νεφρό ούτε τον άνθρωπο. Η υδρονέφρωση είναι ένα εύρημα (πχ από υπέρηχο) που υποδηλώνει (δείχνει) ότι μπορεί να υπάρχει ένα ουρολογικό πρόβλημα στον νεφρό. Οι παιδοουρολόγοι είναι ειδικά εκπαιδευμένοι στο να ξεχωρίζουν ποια από τις υδρονεφρώσεις είναι αθώα και ποια αξίζει άμεσης προσοχής.
Για παράδειγμα η μολυσμένη με μικρόβιο (βαριά ουρολοίμωξη) υδρονέφρωση είναι ένα επείγον πρόβλημα και αντιμετωπίζεται στις συνθήκες νοσοκομείου που έχει ειδικό παιδοουρολογικό τμήμα. Ένα άλλο παράδειγμα υδρονέφρωσης είναι εκείνη που προήλθε από την απόφραξη του νεφρού από πέτρα (κωλικός νεφρού από νεφρολιθίαση). Αυτή η υδρονέφρωδση πονάει τόσο πολύ που οι ασθενείς αναπόφευκτα καταλήγουν στους ιατρούς.
Αντιθέτως, η πλειονότητα των συγγενών υδρονεφρώσεων (διαγνωσμένων πριν τη γέννηση ή άμεσα μετά από αυτή) δεν αποτελούν επείγον πρόβλημα και πρέπει να διερευνόνται σταδιακά και αποκλειστικά από τους ειδικούς παιδοουρολόγους( όχι νεφρολόγους, όχι ακτινολόγους, όχι παιδιάτρους).
Προσοχή! Η διαπυημένη υδρονέφρωση (πυονέφρωση) απαιτεί άμεση θεραπεία. Η αναζήτηση του ακριβούς αιτίου που την προκάλεσε είναι δευτερεύουσας σημασίας σε σχέση με την ανάγκη της άμεσης Θεραπείας - αφαίρεσης του πύου από τον νεφρό.
Εικόνα 3. Η υπερηχογραφική εμφάνιση της διαπυημένης υδρονέφρωσης (το βελάκι δείχνει το πύον στη νεφρική πύελο)
Πως καταλαβαίνει κανείς ότι έχει υδρονέφρωση;
Ο νεφρός είναι εσωτερικό όργανο και φαίνεται μόνο με ειδικές τεχνικές απεικόνισης όπως τα υπερηχογραφήματα, η αξονική και η μαγνητική τομογραφίες αλλά και με τα σπινθηρογραφήματα. Η απεικόνιση των νεφρών στην παιδική ηλικία είναι αρκετά δύσκολη για αυτό και υπάρχουν οι ειδικοί παιδοακτινολόγοι.
Προσοχή! Ενώ η αρμοδιότητα της απεικόνισης του ουροποιητικού συστήματος ανήκει στους παιδοακτινολόγους, τη μέθοδο της απεικόνισης που χρειάζεται το κάθε ένα παιδί με υδρονέφρωση αποφασίζει αποκλειστικά ο . Όπως τα σενάρια της υδρονέφρωσης διαφέρουν από ασθενή σε ασθενή, έτσι και οι εξετάσεις που θα ζητήσει ο παιδοουρολόγος είναι διαφορετικές για εκάστοτε ασθενή. Ειδικά η χρονική στιγμή που θα πρέπει να γίνουν οι εξετάσεις είναι πάντοτε διαφορετική για κάθε παιδί.
Το συχνότερο στην εποχή μας σενάριο παιδικής υδρονέφρωσης είναι η προγεννητική υδρονέφρωση: όταν οι μητρικοί γυναικολόγοι, εκπαιδευμένοι ειδικά στα υπερηχογραφήματα της εγκυμοσύνης, βρίσκουν την υδρονέφρωση πριν το παιδί γεννηθεί. Αυτή η υδρονέφρωση λέγεται συγγενής και είναι συχνή: παρατηρείται σε κάθε ένα από τα 100 έμβρυα. Μόνο τα μισά από αυτά έχουν κάποια πάθηση που προκάλεσε την υδρονέφρωση και εκδηλώθηκε με αυτή (προδώθηκε). Στο υπόλοιπο μισό των εμβρύων η υδρονέφρωση είναι αθώα, παροδική και εξαφανίζεται από μόνη της, συνήθως εντός ολίγων μηνών μετά τη γέννηση.
Είναι προφανές ότι ο σκοπός του προγεννητικού υπερηχογραφήματος και της συμβουλευτηκής των γονέων από παιδοουρολόγο πριν τη γέννηση, είναι να αναγνωριστούν οι περιπτώσεις όπου πίσω από την υδρονέφρωση κρύβεται κάποια πάθηση που απειλεί τον νεφρό του παιδιού. Η αποστολή του παιδοουρολόγου είναι να υποψιαστεί αυτήν την πάθηση προγεννητικά, να την εξακριβώσει μετά τη γέννηση και να τη θεραπεύσει όταν και εάν χρειαστεί. Κάποια από τα παιδιά με την προγεννητική υδρονέφρωση παρακολουθούνται συντηρητικά (χωρίς χειρουργεία), κάποια άλλα χρειάζονται χειρουργική βοήθεια, σε μερικά η υδρονέφρωση θα εξαφανιστεί τελείως και η παρακολούθησή τους θα διακοπεί οριστικά.
Όταν οι νεφροί ενός ανθρώπου ήταν από τη γέννηση φυσιολογικοί αλλά για κάποιο λόγο φούσκωσαν μετά, τότε μιλάμε για την επίκτητη υδρονέφρωση. Η επίκτητη υδρονέφρωση είναι πιο συχνή στα μεγαλύτερα παιδιά και στους ενήλικες. Τα αίτια που την προκαλούν είναι πολλά και διάφορα. Όταν μια τέτοια υδρονέφρωση συμβεί απότομα (πχ σε περίπτωση της απόφραξης του νεφρού από πέτρα), προκαλεί αφόρητο πόνο στην οσφύ, γνωστό ως κωλικό του νεφρού. Πιο ύπουλη είναι η σταδιακή υδρονέφρωση, η οποία δεν προκαλεί πόνο και διαγιγνώσκεται όταν ο νεφρός έχει ήδη χάσει ένα σημαντικό μέρος της λειτουργίας του.
Εικόνα 4. Αριστερά ο νεφρός χωρίς την υδρονέφρωση. Δεξιά νεφρός με επίκτητη υδρονέφρωση λόγω απόφραξης από λίθο (πέτρα) στο επίπεδο της . Υπάρχει εμπόδιο στη ροή των ούρων, ο νεφρός αναγκάζεται να φουσκώσει, ο άνθρωπος πονάει πολύ και ο νεφρός κινδυνεύει.
Η εξήγηση της φυσιολογικής και της υδρονεφρωτικής εμφάνισης του νεφρού στο υπερηχογράφημα
Η παραγωγή των ούρων γίνεται στα μικροσκοπικά φίλτρα των νεφρών (). Από εκεί τα ούρα προωθούνται στο σύστημα των " του νεφρού (περιλαμβάνει τους νεφρικους κάλυκες, τη νεφρική πύελο, τους ουρητήρες, την ουροδόχο κύστη και την ουρήθρα). Η ουροδόχος κύστη είναι το μόνο όργανο που δεν έχει τη μορφή σωλήνα - είναι σφαιρική.
Εικόνα 5. Η σχηματική απεικόνιση του ουροποιητικού
Όλοι οι "σωλήνες", μέσω των οποίων ρέουν τα ούρα, έχουν μυϊκά τοιχώματα. Οι μύες που συνθέτουν τα τοιχώματα των νεφρικών καλύκων, της πυέλου και του ουρητήρα είναι ελαστικοί. Μόλις ένα τμήμα ενός τέτοιου "σωλήνα" δεχτεί τη σταγόνα των ούρων, τα τοιχώματά του την "αγκαλιάζουν" από παντού και την ωθούν προς το επόμενο τμήμα του "σωλήνα". Έτσι διαδοχικά, από τμήμα σε τμήμα, η σταγόνα των ούρων κινείται εντός του "σωλήνα" και τελικά καταλήγει στην ουροδόχο κύστη - τη μοναδική "δεξαμενή" αποθήκευσης των ούρων. Η κίνηση και οι διαδοχεικές συσπάσεις του "σωλήνα" (ουρητήρα) κατά την προώθηση της σταγόνας των ούρων λέγεται περισταλτισμός και ομοιάζει με τη κίνηση του φιδιού ανακόντα, όταν αυτό καταβροχθίζει το θύμα του. Οι "σωλήνες" του αποχετευτικού συστήματος του νεφρού δουλεύουν διαρκώς, διότι η παραγωγή των ούρων από τους νεφρούς συνεχίζεται όσο ζει ο άνθρωπός.
Εικόνα 6. Η μύες του ουρητήρα
Τα ούρα εντός των "σωλήνων" ρέουν συνεχώς, και οι ίδιοι οι "σωλήνες" () παραμένουν ξεφούσκωτοι άρα και μη ορατοί για όλες τις απεικονιστικές μεθόδους. Φαίνεται μόνο η ουροδόχος κύστη και μόνο όταν είναι γεμάτη.
Σε αντίθετη περίπτωση, τα ούρα σταματούν να "ρέουν", μαζεύονται, φουσκώνουν και φανερώνουν τους "σωλήνες" κατά την (πχ) υπερηχογραφική εξέταση. Ο γενικός ιατρικός όρος που περιγράφει αυτήν τη στάση λέγεται υδρονέφρωση. Το "φούσκώμα" μόνο των καλύκων λέγεται καλυκεκτασία, ενώ της πυέλου και μόνο λέγεται πυελεκτασία (ή διάταση της πυέλου). Όταν είναι διατεταμένος και ο ουρητήρας τότε χρησιμοποιούμε τον όρο ουρητηροϋδρονέφρωση. Η βαθμοί της διάτασης διαφέρουν από την ελάχιστη μέχρι και την τεράστια.
Εικόνα 7. Οι βαθμοί της υδρονέφρωσης σε υπερηχογραφική κλίμακα
Η σημαντικότητα της υδρονέφρωσης.
Η υδρονέφρωση μπορεί να είναι ήπια και αθώα. Όσο πιο μεγάλη είναι τόσο πιο σημαντική θεωρείται. Προκειμένου για την προγεννητική υδρονέφρωση, σημαντική θεωρείται εκείνη όπου η διάμετρος της νεφρικής πυέλου πλησιάζει το ένα εκατοστό (≥1εκ) στην εγκάρσια τομή του νεφρού, μετρημένη στο επίπεδο της νεφρικής πύλης. Η παράμετρος αυτή είναι σχετική διότι η μικρότερη διάταση της νεφρικής πυέλου και στους δύο νεφρούς είναι και πάλι σημαντική. Η ουρητηροϋδρονέφρωση (όταν είναι διατεταμένοι και οι ουρητήρες) θεωρείται πάντοτε σημαντική και χρήζει διερεύνησης.
Ως μη σημαντική θεωρείται μια υδρονέφρωση ενός από τους δύο νεφρούς, όταν δεν υπάρχουν άλλα ευρήματα από το ουροποιητικό σύστημα και εάν η διάμετρος της νεφρικής πυέλου είναι μικρότερη από 1εκ.
Αδρά, το 1/3 από τα παιδιά με σημαντική υδρονέφρωση θα έχουν όφελος από τη χειρουργική διόρθωση της αιτίας που προκάλεσε την υδρονέφρωση. Το υπόλοιπο 2/3 παρακολουθούνται συντηρητικά. Η χειρουργική επέμβαση, όταν αυτή χρειάζεται και η μακροχρόνια παρακολούθηση των παιδιών θα πρέπει γίνονται αποκλειστικά από τους ειδικούς παιδοουρολόγους.
Οι συχνότερες παθήσεις που εκδηλώνονται με υδρονέφρωση στην παιδική ηλικία:
Είναι σημαντικό ο αναγνώστης του παρόντος άρθρου να έχει καταλάβει ότι η υδρονέφρωση είναι ένα απεικονιστικό σημείο - εύρημα. Η σημαντική υδρονέφρωση ενδέχεται να κρύβει μια σοβαρή πάθηση και να είναι το σύμπτωμα της πάθησης. Δεν θεραπεύουμε την υδρονέφρωση στα τυφλά. Ο παιδοουρολόγος κατευθύνει τη διερεύνηση της υδρονέφρωσης με σκοπό να βρεθεί (διαγνωσθεί) και να αντιμετωπισθεί η αιτία της υδρονέφρωσης. Όταν αυτή διαγνωσθεί, πάλι ο παιδοουρολόγος αποφασίζει για το πρόγραμμα της παρακολούθησής της.
Οι πιο συχνές παθήσεις που προκαλούν τις συγγενείς (προγεννητικές) υδρονεφρώσεις είναι οι εξής (αναφέρονται με τη σειρά συχνότητας):
-
Στένωση της πυελοουρητηρικής συμβολής
-
-
-
-
Διπλασιασμοί του ουροποιητικού συστήματος με ή και χωρίς ουρητηροκήλη
-
Οι συνδυασμοί όλων των παραπάνω ή και πιο σπάνιες συγγενείς ανωμαλίες του ουροποιητικού.
Ευχαριστώ για την προσοχή σας.
Συνεχίζω σύντομα...
