H Υπερηχογραφική Εικόνα και η Ηχογένεια.
Η εικόνα που βλέπουμε στην οθόνη κατά την υπερηχογραφική εξέταση είναι αποτέλεσμα της ψηφιακής επεξεργασίας των ηχητικών κυμάτων που εκπέμπει η κεφαλή του υπερηχογραφικού μηχανήματος (εκείνο το μέρος που αγγίζει τον ασθενή).
Η κεφαλή του μηχανήματος ή αλλιώς ο ηχοβολέας ή ο αισθητήρας περιέχει μια δέσμη κρυστάλλων. Όταν οι ηλεκτρικές ώσεις από το ρεύμα της μπρίζας φτάνουν στα κρύσταλλα του ηχοβολέα, αυτά έρχονται σε πιεζοηλεκτρική διέγερση και εκπέμπουν κύματα ήχου σε συχνότητες από 2,0 μέχρι 15,0 MHz που δεν είναι αντιληπτές από το ανθρώπινο αυτί (τα βέλη σκούρου μπλε χρώματος στις εικόνες 6,1 a,b).
Ο ήχος που παράγει το μηχάνημα διαπερνά τους ιστούς του εξεταζόμενου, προσκρούει σε αυτούς και επιστρέφει στον αισθητήρα της κεφαλής του μηχανήματος σε μορφή της ηχούς (αντανάκλαση - ανοιχτόχρωμα γαλάζια βέλη στις εικόνες 6,1 a,b). Τα κρύσταλλα του αισθητήρα μετατρέπουν την ηχώ σε ηλεκτρικές ώσεις και ο ψηφιακός επεξεργαστής ενσωματωμένος στο ίδιο μηχάνημα μεταφράζει τις ηλεκτρικές ώσεις σε ψηφιακή εικόνα.
Οι Διεπαφές (Interfaces)
Η διαφορά στην ακουστική πυκνότητα των γειτονικών ιστών λέγεται διεπαφή- interface. Παράδειγμα: ο ήχος περνώντας από το ήπαρ παράγει σταθερά και συνεχόμενα μια συγκεκριμένη ποσότητα και ποιότητα ήχου. Όταν ο ήχος προσκρούει στην κάψα του ήπατος που έχει διαφορετική ακουστική πυκνότητα παράγει διαφορετική εικόνα.
Η αντανάκλαση του ήχου πίσω, λοιπόν, συμβαίνει κάθε φορά όταν ο ήχος προσκρούει στο όριο ανάμεσα σε δύο ιστούς (ή ουσίες) με διαφορετική ακουστική πυκνότητα διαπερατότητα για τον ήχο). Όσο μεγαλύτερη είναι η διαφορά της ακουστικής πυκνότητας ανάμεσα στους δύο ιστούς (ή ουσίες) που γειτνιάζουν τόσο μεγαλύτερη είναι και η ένταση του ήχου της επιστροφής (της ηχούς ή της αντανάκλασης).
Έτσι όταν ο ήχος προσκρούει σε όριο ανάμεσα σε ουσίες με μέτρια τη διαφορά της ακουστικής πυκνότητας (Interface A, εικόνα 6.1a) στέλνει πίσω στον αισθητήρα μόνο ένα κλάσμα του ενώ ο υπόλοιπος ήχος αν και εξασθενισμένος εξακολουθεί να διαβιβάζεται βαθύτερα στο σώμα του εξεταζόμενου.
Εικόνα 6.1a: Παρατηρήστε τη σταδιακή μείωση του πάχους του σκούρου μπλέ βέλους από πάνω μέχρι κάτω και την ανάλογη, σταδιακή αύξηση του πάχους του ανοιχτόχρωμου γαλάζιου βέλους της αντανάκλασης από κάτω προς τα πάνω. Μόνο ένα μικρό κλάσμα του αρχικού ήχου εκπέμπει ο ηχοβολέας επιστρέφει πίσω.
Εάν η διαφορά της ακουστικής πυκνότητας είναι μεγαλύτερη όπως σε περίπτωση Interface B (Εικόνα 6.1b) η ένταση της αντανάκλασης είναι μεγαλύτερη και η διαβίβαση του υπόλοιπου ήχου βαθύτερα γίνεται με μικρότερη ένταση.
Εικόνα 6,1b: Παρατηρήστε την πιο δραστική σε σχέση με το Interface A μείωση του πάχους του μπλε βέλους από πάνω προς τα κάτω η οποία συνοδεύεται από την πιο δραστική αύξηση του πάχους του ανοιχτόχρωμου γαλάζιου βέλους της αντανάκλασης από κάτω προς τα πάνω.
Σε περίπτωση της μεγίστης διαφοράς της ακουστικής πυκνότητας ανάμεσα στους ιστούς που γειτνιάζουν παρατηρείται η πλήρης αντανάκλαση(o αριθμός 45 στην εικόνα 6.1b) η οποία χαρακτηρίζεται από την παραγωγή της μαύρης σκιάς στην οθόνη του μηχανήματος. Η μαύρη σκιά παρατηρείται πίσω από τα οστά (πλευρές), πίσω από τους λίθους των νεφρών ή της χοληδόχου κύστης και πίσω από τον αέρα του εντέρου.
Στην εικόνα 6.3 απεικονίζεται μια έλικα εντέρου (46) που περιέχει αέρα και η ακουστική σκιά που παράγει ο αέρας (45).
Όταν δεν υπάρχει καμία ακουστική διαφορά μεταξύ των γειτόνων ιστών από τους οποίους περνά ο ήχος, δεν θα υπάρχει και η αντανάκλαση με αποτέλεσμα τη μαύρη σκιά. Το υγρό στοιχείο, το αίμα, η χολή, τα ούρα, υπεζωκοτικές συλλογές, το περιεχόμενο διαφόρων κυστών και το ασκιτικό υγρό είναι άηχα, δηλαδή μαύρα στην υπερηχογραφική εικόνα.
Εικόνα 6.3: Η χοληδόχος κύστη (14), τα ηπατικά αγγεία με αίμα (10, 11)
Με ποιόν τρόπο υπολογίζεται η εικόνα από τον επεξεργαστή;
Ο επεξεργαστής του υπερηχογραφικού μηχανήματος υπολογίζει το βάθος από το οποίο προέρχεται η αντανάκλαση με τη χρονική διαφορά μεταξύ της στιγμής της εκπομπής του πρωτογενούς ήχου από τον ηχοβολέα μέχρι τη στιγμή της επιστροφή της ηχούς στον αισθητήρα.Οι αντανακλάσεις του ήχου από τους ιστούς που βρίσκονται κοντά στην επιφάνεια που εφάπτεται με τον ηχοβολέα (Α, Εικόνες 6.1) ή είναι σε κοντινή απόσταση από αυτόν επιστρέφουν στον αισθητήρα νωρίτερα (tA, Εικόνες 6.1) ενώ οι αντανακλάσεις από τις βαθύτερες δομές φτάνουν αργότερα (tB, tC, Εικόνες 6.1).
Ο ήχος που κατά την αντανάκλασή του κινείται επανειλημμένα μπρος και πίσω πριν τελικά επιστρέψει στον ηχοβολέα λέγεται αντήχηση (Εικόνα 6.2) και παράγει εικόνες που θεωρούνται τεχνουργήματα ή ηχητική ρύπανση (artifacts).
Επειδή ο ήχος που τις προκαλεί δεν φτάνει έγκαιρα πίσω στον ηχοβολέα, οι σκιές που προκύπτουν θα πρέπει να αγνοηθούν διότι δεν αντιπροσωπεύουν το σημείο της παραγωγής τους (Εκόνες 10.1 (51)).
Κατά τον υπολογισμό του βάθους των εξεταζόμενων δομών θα πρέπει επίσης να ληφθεί υπόψη και το γεγονός ότι το πρόγραμμα του υπολογιστή που επεξεργάζεται τις εικόνες θεωρεί ότι η διαβίβαση του ήχου στο σώμα του εξεταζόμενου γίνεται με την σταθερή και μόνιμη ταχύτητα. Στην πραγματικότητα ωστόσο, η ταχύτητα με την οποία ο ήχος διαπερνά τους ιστούς με διαφορετική πυκνότητα είναι διαφορετική:
οι υπέρηχοι διαπερνούν το ήπαρ με τη ταχύτητα περίπου 1570 μέτρα ανά το δευτερόλεπτο ενώ το λίπος με περίπου 1476 μέτρα ανά το δευτερόλεπτο.
Ο υπολογιστής δεν αντιλαμβάνεται τη διαφορά και εκδίδει πληροφορία που αντιστοιχεί στη μέση ταχύτητα ανάμεσα στις δύο προαναφερόμενες.
Αν η διαφορά της ταχύτητας της διαβίβασης των υπερήχων είναι πολύ μεγάλη όπως συμβαίνει με τη διαφορά ανάμεσα στα οστά και τον αέρα, θα συμβεί η πλήρης αντανάκλαση και θα εμφανιστούν η σκιάσεις που προαναφέρθηκαν στην διεπαφή τύπου Β (interface B).
Οι υπέρηχοι διαπερνούν τα οστά με την ταχύτητα περίπου 3360 μέτρα ανά δευτερόλεπτο, ενώ τον αέρα με μόλις 331 μέτρα ανά δευτερόλεπτο.
Ακριβώς για τον λόγο αυτό, δηλαδή της διαφοράς της ταχύτητας διείσδυσης των υπερήχων σε διαφορετικούς ιστούς, χρησιμοποιείται η γέλη που δεν επιτρέπει την παρεμβολή του αέρα ανάμεσα στον ηχοβολέα και της επιφάνειας που αυτός αγγίζει.
Υπερηχογραφικός Εξοπλισμός και η επιλογή του κατάλληλου ηχοβολέα.
Βασικές λειτουργίες, αρχές και χειριστήρια.
Για παράδειγμα και μόνο αναφέρω το μετρίου μεγέθους υπερηχογραφικό μηχάνημα της ιαπωνικής εταιρίας Toshiba.
Θα πρέπει πρώτα να εισάγουμε σωστά τα στοιχεία του ασθενούς (συνήθως το όνομα, το επώνυμο, την ημερομηνία γέννησης. Αυτό επιτρέπει την μελλοντική αναζήτηση του ασθενούς στον δίσκο όπου αποθηκεύονται οι εικόνες και τα πορίσματα.
Στο συγκεκριμένο μηχάνημα, για τον σκοπό της γρήγορης έναρξης του επόμενου εξεταζόμενου υπάρχει ένα ξεχωριστό πλήκτρο (Α) που ανοίγει τη καρτέλα της καινούργιας εξέτασης και ένα δεύτερο πλήκτρο (Β) μέσω του οποίου ειςσάγεται το όνομα του ασθενούς για την αναζήτηση στη βάση δεδομένων.
Το πλήκτρο (C) στο συγκεκριμένο μηχάνημα επιτρέπει την γρήγορη χρήση των προεγκατεστημένων επιλογών της βέλτιστης απεικόνισης διαφόρων οργάνων (προεπιλογές όπως για τον θυρεοειδή αδένα, για την άνω κοιλία, για τους νεφρούς κλπ).
Το πλήκτρο (D) επιτρέπει την αλλαγή του ηχοβολέα. Εννοείται ότι ο κατάλληλος ηχοβολέας θα πρέπει να είναι συνδεδεμένος με το μηχάνημα και τότε να γίνει η επιλογή του με τη χρήση του προαναφερόμενου πλήκτρου.
Στις περισσότερες κονσόλες των μηχανημάτων υπάρχει το πλήκτρο της ακινητοποίησης της εικόνας (Ε) στο συγκεκριμένο μηχάνημα αυτό βρίσκεται στην δεξιά κάτω γωνία. Κατά την ενεργοποίηση αυτού του πλήκτρου η εικόνα στην οθόνη θα παγώσει ακόμη και αν ο ηχοβολέας εξακολουθεί να παράγει ζωντανές εικόνες. Οι περισσότεροι δεξιόχειροι εξεταστές κρατάνε πάντα το αριστερό τους χέρι πάνω στο πλήκτρο της ακινητοποίησης κατά την εξέταση. Αυτό επιτρέπει το γρήγορο πάγωμα των εικόνων στην οθόνη με σκοπό τις απαραίτητες μετρήσεις, την δημιουργία σχολίου πάνω στην εικόνα (π.χ. αριστερά ή δεξιά μεριά του ασθενούς) αλλά και την εκτύπωση.
Με το πλήκτρο (F) - Gain, μπορεί να γίνει η γενική ενίσχυση των εικόνων, με την χρήση του πλήκτρου βελτιστοποιείται η ευκρίνεια των εικόνων.
Για την επιλεκτική ενίσχυση της ποιότητας των εικόνων σε στοιβάδες ανάλογα με το βάθος υπάρχουν τα ειδικά χειριστήρια (slide-pots G).
Με το πλήκτρο (H) μεταφέρεται το βάθος της εστίασης της υπερηχογραφικής δέσμης. Ακόμη και οι ελάχιστες αλλαγές του βάθους της εστίασης της δέσμης επιφέρουν σημαντικές αυξομειώσεις στο μέγεθος (πλάτος, φάρδος της εικόνας) του εξεταζόμενου πεδίου.
Το χειρηστίριο (Ι) που έχει τη μορφή κινούμενης σε όλες τις διαστάσεις σφαίρας χρησιμεύει και στο μαρκάρισμα των εικόνων ή την τοποθέτηση διάφορων δεικτών (calipers) πάνω στην οθόνη με σκοπό να γίνουν οι όσες απαραίτητες μετρήσεις. Για να γίνει αυτό ωστόσο, θα πρέπει πρώτα να ενεργοποιηθεί η κατάλληλη επιλογή λειτουργίας (mode) του μηχανήματος - η λειτουργία μετρήσεων ή σχολείων για την οποία υπάρχει ένα ειδικό πληκτρο (J).
Οι σταθερές εικόνες του υπερηχογραφήματος που εκτυπώνονται πρέπει να είναι όσο πιο δυνατόν αντιπροσωπευτικές της δυναμικής εξέτασης και επομένως εύκολα αναγνώσιμες από τους συναδέλφους της ίδιας αλλά και άλλων ειδικοτήτων.
Επομένως, πριν από την εκτύπωση των εικόνων θα πρέπει να γίνουν όλες οι απαραίτητες μετρήσεις και σημειώσεις. Ο δείκτης της μεριάς του σώματος και η θέση του ηχοβολέα σημειώνονται με συνδυασμό των πλήκτρων (L) και Ι. Η εκτύπωση των εικόνων γίνεται με το πλήκτρο (Μ). Τα σχόλια προστίθενται με το πλήκτρο (Κ).
Η αποθήκευση του ηχοβολέα
Τα περισσότερα υπερηχογραφικά μηχανήματα είναι μετακινούμενα (εικόνα 8.1). Οι ηχοβολείς συνήθως αποθηκεύονται σε ειδική θέση που βρίσκεται στα δεξιά του μηχανήματος. Ο ηχοβολέας δε θα πρέπει να αιωρείται, πρέπει να εδράζεται σε ειδική θήκη στην οποία να εφαρμόζει καλά και με την εξεταστική του επιφάνεια προς τα πάνω.
Το καλώδιο του ηχοβολέα θα πρέπει αιωρείται ελεύθερα και το σημείο της ένωσης του καλωδίου και της κεφαλής του ηχοβολέα δεν θα πρέπει να κάμπτεται.
Η φορά του καλωδίου θα πρέπει να είναι παράλληλη με το μηχάνημα με σκοπό την αποφυγή της παγίδευσής του κατά τη μεταφορά του μηχανήματος.
Οι ηχοβολείς είναι το πιο ακριβό μέρος του υπερηχογραφικού μηχανήματος και θα πρέπει να προστατεύονται κατάλληλα - δεν θα πρέπει να εγκαταλείπονται σε θέσεις όπου υπάρχει κίνδυνος να πέσουν (η κοιλιά το εξεταζόμενου, το κρεβάτι ή κάπου αλλού πάνω στο μηχάνημα).
Η επιλογή κατάλληλου ηχοβολέα
Τρεις είναι οι συχνότεροι ηχοβολείς-αισθητήρες που χρησιμοποιούνται πιο συχνά:
Ο ηχοβολέας γραμμικής συστοιχίας (Linear Array Transducer) εκπέμπει κύματα ήχου που πορεύονται παράλληλα το ένα με το άλλο και παράγει ορθογώνια εικόνα. Το πλάτος της εικόνας που προκύπτει και ο αριθμός των γραμμών που σαρώνουν το εξεταζόμενο πεδίο παραμένουν ίδια, ανεξάρτητα από το βάθος της διαβίβασης του ήχου (εικόνα 8.2 κέντρο).
Το πλεονέκτημα του ηχοβολέα γραμμικής συστοιχίας είναι η πολύ καλή απεικόνιση των ανατομικών δομών που βρίσκονται κοντά στην επιφάνεια του ηχοβολέα (near-field resolution). Οι ηχοβολείς τέτοιου τύπου εκπέμπουν ήχο με τη συχνότητα των κυμάτων στα 5.0-7.5 MHz και είναι εκείνοι που χρησιμοποιούνται για την απεικόνιση του θυρεοειδούς αδένα και των όρχεων.
Το μειονέκτημα αυτού του ηχοβολέα είναι το μεγάλο μέγεθος της επιφάνειας επαφής τους, πράγμα που οδηγεί σε παραμόρφωση της εικόνας από τη παγίδευση του αέρα ανάμεσα στον ηχοβολέα και την εξεταζόμενη επιφάνεια, ειδικά όταν γίνεται προσπάθεια χρήσης του πάνω στις μη επίπεδες, κυρτές επιφάνειες του σώματος.
Οι ακουστικές σκιές (45) των συμπαγών οργάνων (οστά) μειώνουν σημαντικά τη ποιότητα της εικόνας (εικόνα 8.2). Γενικά οι ηχοβολείς γραμμικής συστοιχίας δεν είναι κατάλληλοι για την απεικόνιση των οργάνων του θώρακα ή άνω κοιλίας.
Ο ηχοβολέας συγχρονισμένης συστοιχίας (Sector Transducer) παράγει εικόνες σε σχήμα βεντάλιας. Οι γραμμές σάρωσής που είναι κοντά στην επιφάνεια επαφής του ηχοβολέα με το δέρμα του εξεταζόμενου είναι πυκνές, αλλά αραιώνουν όσο ο ήχος διεισδύει βαθύτερα (Εικόνα 8.2 αριστερά).
Ο ηχοβολέας συγχρονισμένης συστοιχίας είναι φθηνότερος, αλλά έχει τον δεδομένο ρίσκο της βλάβης λόγω μηχανισμού που περιέχει. Η ηλεκτρονική του μορφή (Phased Array Transducer) κοστίζει πίο πολύ, ωστόσο έχει καθιερωθεί στην καρδιολογία, όπου χρησιμοποιείται σε συχνότητες 2.0-3.0 MHz.
Με τον ηχοβολέα που εκπέμπει ήχο σε σχήμα βεντάλιας μπορούμε να αποφύγουμε τις πλευρές του θώρακα, οι οποίες αντανακλούν πλήρως των ήχο και ρυπαίνουν σημαντικά την εικόνα. Η εφαρμογή του ηχοβολέα συγχρονισμένης συστοιχίας ανάμεσα στις πλευρές του θώρακα επιτρέπει την καλή και πλήρη απεικόνιση των οργάνων του θώρακα διότι η απόκλιση της δέσμης ήχου φτάνει σε γωνίες 60 με 90 μοίρες ανάλογα με το βάθος (εικόνα 8.2).
Ο Sector ηχοβολέας έχει μειονέκτημα: Δεν δείχνει καλά το πεδίο που βρίσκεται κοντά στην επαφή του ηχοβολέα με το δέρμα. Ένα άλλο μειονέκτημα είναι ότι η πυκνότητα των κυμάτων του ήχου που αυτός εκπέμπει αραιώνει με την διείσδυση του ήχου στις βαθύτερες δομές, πράγμα που δημιουργεί κενά σάρωσης (spatial resolution).
Οι ηχοβολείς καμπυλωτής ή κυρτής διάταξης χρησιμοποιούνται κυρίως στην υπερηχογράφηση των οργάνων της κοιλίας. Εκεί το φάσμα συχνότητας των κυμάτων κυμαίνεται από 2,5 MHz στους παχύσαρκους μέχρι 5MHz στους λεπτούς εξεταζόμενους. Η μέση συχνότητα που χρησιμοποιείται είναι 3,5-3,75 MHz.
Ως μέση λύση μεταξύ των προαναφερόμενων ηχοβολέων της γραμμωτής και της συγχρονισμένης συστοιχείας, ο ηχοβολέας κυρτής διάταξης προσφέρει μεγαλύτερη άνεση στην χρήση από τον Sector ηχοβολέα αλλά και σχετικά ευρύτερη απεικόνιση των ανατομικών δομών και κοντά και μακρυά από το σημείο της επαφής του ηχοβολέα με το δέρμα.
Το μειονέκτημα του κυρτού ηχοβολέα είναι ίδιο με τον ηχοβολέα συγχρονισμένης συστοιχίας - στα βάθη που απέχουν πολύ από την επιφάνεια εκπομπής η πυκνότητα των κυμάτων που σαρώνουν το πεδίο αραιώνει (εικόνα 8.2). Κατά την απεικόνιση της άνω κοιλίας θα πρέπει να ληφθεί υπόψη η ακουστική σκίαση (45)που προκαλούν οι πλευρές του θώρακα.
Υπερηχογραφική ρύπανση ή υπερηχογραφικά τεχνουργήματα (artifacts)
Η γνώση της συμπεριφοράς του ήχου μέσα στο σώμα του εξεταζόμενου είναι απαραίτητη για την σωστή ερμηνεία των ληφθέντων εικόνων. Είναι εξίσου απαραίτητο να γνωρίζουμε και εκείνα τα ευρήματα που είναι τεχνητά και δεν αντιστοιχούν σε πραγματικές δομές.
Οπίσθια Σκίαση
Το πιο σημαντικό υπερηχογραφικό τεχνούργημα ονομάζεται distal shadowing (οπίσθια σκίαση (45)). Εμφανίζεται ως ζώνη μειωμένης ηχογένειας (υποηχογενής, υπόηχη ή άηχη ζώνη) πίσω από τις δομές που αντανακλούν τον ήχο έντονα, για παράδειγμα τα οστά.
Η οπίσθια σκίαση (45) λαμβάνεται υπόψη κατά το υπερηχογράφημα άνω κοιλίας όπου οι θωρακικές πλευρές με τις οπίσθιες σκιάσεις που παράγουν, εμποδίζουν την σωστή απεικόνιση των υποκείμενων οργάνων, στην κάτω κοιλία το παρόμοιο πρόβλημα είναι η ηβική σύμφυση. Η οπίσθια σκίαση δεν είναι πάντα ανεπιθύμητη, μερικές φορές ακριβώς αυτή βοηθάει στη διάγνωση των ασβεστοποιημένων λίθων της χοληδόχου κύστης (49) (Εικόνα 9.2), νεφρολιθίασης (49) (Εικόνα 42.1, 42.2),
και των αθηροσκληρωτικών αλλοιώσεων στα αγγεία (49) (Εικόνα 9.3).
Ο αέρας στους πνεύμονες και ο αέρας που βρίσκεται εντός του εντέρου επίσης μπορεί να δημιουργεί την οπίσθια σκίαση και να καταστήσει αδύνατη την εξέταση των οργάνων που βρίσκονται στη ζώνη του ενδιαφέροντος, εκείνων που καλύπτονται από την οπίσθια σκίαση (distal shadowing). Η άλλη ονομασία της οπίσθιας σκίασης είναι η ουρά του κομήτη.
Πρέπει να σημειωθεί ότι η απεικόνιση των οργάνων του οπισθοπεριτοναίου (το πάγκρεας, οι νεκροί και οι λεμφαδένες) είναι σχεδόν πάντα εφικτή, παρά τη μεγάλη ποσότητα του αέρα που πάντα βρίσκεται στο στομάχι. Ο τρόπος της αποφυγής των δυσκολιών κατά την απεικόνιση των οπισθοπεριτοναϊκών δομών περιγράφεται στο κεφάλαιο " Οι συμβουλές για τους αρχάριους".
Επισκίαση
Ένα άλλο παραπλανητικό εύρημα είναι η λεγόμενη υπερηχογραφική επισκίαση (edge shadowing (45)). Η επισκίαση δημιουργείται όταν ο ήχος στη πορεία του συναντά μια στρογγυλή κοιλότητα (64) και τα κύματά του διαχέονται κατ´εφαπτομένη των τοιχωμάτων αυτής (Εικόνα 9.1). Το φαινόμενο διάθλασης και η διασπορά του ήχου γύρω από τη στρογγυλή κοιλότητα σχηματίζουν τις επισκιάσεις πίσω από την χοληδόχο κύστη (14).
Εικόνα 9.4 για παράδειγμα, απαιτεί προσεκτική ανάλυση των απεικονιζόμενων δομών: η ακουστική σκιά με τον αριθμό 45 πρόεκυψε από την χοληδόχο κύστη που επισκιάζει το φυσιολογικό ήπαρ. Η λανθασμένη ερμηνία θα μπορούσε να είναι η εξής: μια μικρή περιοχή φυσιολογικής απεικόνισης του ήπατος (focal sparing (62)) που απέμεινε από τη διάχυτη λιπώδη διήθηση του ήπατος (9) και η οποία επισκιάζει το υπερηχογενώς απεικονιζόμενο διηθημένο από το λίπος ήπαρ.
Οπίσθια ακουστική υπερηχογραφική ενίσχυση
Η οπίσθια ακουστική ενίσχυση (distal acoustic enhancement (70)) παρατηρείται πίσω από της ένυδρες κοιλότητες. Τα κύματα ήχου διαπερνούν το υγρό με σχετική ευκολία, το υγρό δεν αντανακλά τον ήχο, τα κύματα δεν εξασθενούν μέσα στο υγρό και έτσι στην έξοδο από την ένυδρη κοιλότητα είναι μεγαλύτερης ισχύως σε σχέση με τα γειτονικά κύματα που πέρασαν από δίπλα και κατ´εφαπτομένη της κοιλότητας με υγρό. Αυτά τα ενισχυμένα από το υγρό κύματα ήχου δημιουργούν αυξημένη ηχογένεια πίσω από την κοιλότητα με υγρό (70), που στην εικόνα 9.4 είναι η χοληδόχος κύστη (14). Ακριβώς ίδιες περιοχές αυξημένης ηχογένειας φαίνονται πίσω από την ουροδόχο κύστη (38) στην Εικόνα 10.1-10.3 ή ακόμη και πίσω από τα μεγάλα αγγεία όπως η αορτή (15) στην Εικόνα 9.3 (βλ. παραπάνω).
Το φαινόμενο της ακουστικής υπερηχογραφικής ενίσχυσης που εμφανίζεται πίσω από τις ένυδρες κοιλότητες αντιπροσωπεύει τη φυσική συμπεριφορά του ήχου και όχι τα πραγματικά χαρακτηριστικά των ανατομικών δομών τις οποίες επικαλύπτει. Επομένως, εκείνες οι δομές που καλύφθηκαν από το τεχνούργημα της υπερηχογραφικής ενίσχυσης θα πρέπει να εξετάσουν από ένα διαφορετικό παράθυρο εισόδου υπερήχων, δηλαδή θα πρέπει να αλλάξει η θέση του ηχοβολέα.
Παρά τη τεχνητή φύση του φαινομένου της υπερηχογραφικής ενίσχυσης, αυτό το φαινόμενο είναι χρήσιμο στη διαφοροποίηση ανάμεσα στις καθαρές ηπατικές ή νεφρικές καλοήθεις κύστεις και τις κακοήθεις χωροκατακτητικές εξεργασίες που επίσης εμφανίζονται υπόηχες. Η διαφορά είναι ότι οι πρώτες πάντα εμφανίζουν το φαινόμενο της υπερηχογραφικής ενίσχυσης, ενώ οι δεύτερες τη στερούνται.
Αντήχηση
Ο ήχος που κατά την αντανάκλασή του κινείται επανειλημμένα μπρος και πίσω πριν τελικά επιστρέψει στον αισθητήρα του ηχοβολέα λέγεται αντήχηση (reverberation). Η αντήχηση παράγει ηχητική ρύπανση που έχει τη μορφή παράλληλων γραμμών κοντά στο σημείο της επαφής του ηχοβολέα με το δέρμα του εξεταζόμενου, εντός και κατά την πρόσθια επιφάνεια της ουροδόχου κύστης στις Εικόνες 10.1 και 10.2.
Ο επεξεργαστής του υπερηχογραφικού μηχανήματος υπολογίζει το βάθος από το οποίο προέρχεται η αντανάκλαση του ήχου με έναν αλγοριθμικό τύπο που προκύπτει από τον χρόνο που καταναλώνει ο ήχος διανύοντας την απόσταση από τον ηχοβολέα, τη στιγμή της εκπομπής του μέχρι τη στιγμή της επιστροφής του στον αισθητήρα του ηχοβολέα. Οι αντανακλάσεις του ήχου από τους ιστούς που βρίσκονται κοντά στην επιφάνεια που εφάπτεται με τον ηχοβολέα ή είναι σε κοντινή απόσταση από αυτόν επιστρέφουν στον ηχοβολέα νωρίτερα ενώ οι αντανακλάσεις από τις βαθύτερες δομές φτάνουν αργότερα. Επειδή τα κύματα του ήχου της αντήχησης δεν φτάνουν έγκαιρα πίσω στον ηχοβολέα, οι σκιές που παράγει η αντήχηση θα πρέπει να αγνοηθούν πλήρως διότι δεν αντιπροσωπεύουν το σημείο της παραγωγής τους (51) Εικόνα 10.1.
Υπερηχογραφικοί ρυπογόνοι παράγοντες κατά την εκτίμηση του πάχους των τοιχωμάτων (section-thickness artifacts)
Όταν το όριο ανάμεσα στο περιεχόμενο της ουροδόχου κύστης και το τοίχωμά της (77) δεν βρίσκεται σε απόλυτα κάθετη διάταξη προς τη δέσμη του ήχου που εισέρχεται ανάμεσα σε αυτά, δημιουργείται η ψευδής εικόνα περιεχομένου (51) στον πυθμένα της ουροδόχο κύστη (Εικόνα 10.2). Η ρύπανση αυτή οφείλεται στο γεγονός ότι οι αντανακλάσεις ήχου από τις δομές με διαφορετική ακουστική πυκνότητα στις οποίες ο ήχος δεν προσκρούει κάθετα εκλαμβάνονται από τον επεξεργαστή ως μεικτή ένταση ήχου. Η εικόνα που προκύπτει προκαλεί την εντύπωση περιεχομένου στον πυθμένα της ουροδόχου κύστης το οποίο έχει μεικτή ηχογένεια και ασαφοποιεί το όριο ανάμεσα στο τοίχωμα της ουροδόχου κύστης (77) και το περιεχόμενό της. Είναι ευνόητο ότι στα σημεία της ρύπανσης τέτοιου τύπου η εκτίμηση του πάχους τοιχώματος της ουροδόχου κύστης είναι αδύνατη. Το αληθινό περιεχόμενο (ίζημα, πήγματα αίματος (52)) στην ουροδόχο κύστη (38) πιο σαφή όρια και ενίοτε ανομοιογενή ηχογένεια (Εικόνα 10.3).
Υπερηχητική Ρύπανση με σχήμα αψίδας (arch artifact)
Οι διεπαφές (interfaces) που αντανακλούν τον ήχο έντονα μπορεί να σκορπίσουν τον ήχου μετατοπίζοντας την εικόνα στα πλάγια (laterally). Για παράδειγμα το τοίχωμα του δωδεκαδακτύλου μπορεί μερικές φορές να εμφανίζεται εντός της γειτονικής χοληδόχου κύστης η μια έλικα εντέρου που περιέχει αέρα μπορεί να εμφανίζεται εντός της ουροδόχο κύστη (Εικόνα 56.3).
Υπερηχογραφικός καθρέφτης ή οφθαλμαπάτη (Mirror artifacts)
Αυτού του είδους παραπλανητικές εικόνες ( Εικόνα 27.2b) συνήθως σχετίζονται με την απεικόνιση του όριου μεταξύ του ήπατος (9) και του διαφράγματος (13) και του τοιχωματικού πετάλου του υπεζωκότα.
Υπερηχογράφηκί απεικόνηση νεφρών και των επινεφριδίων.
Η καλύτερη απεικόνιση των νεφρών στους ενήλικές επιτυγχάνεται σε πλάγια θέση. Για να φανεί ο νεφρός σε όλο το μήκος του (στον επιμήκη άξονά του) θα πρέπει ο ηχοβολέας να τοποθετηθεί ανάμεσα και κατά μήκος (παράλληλα) των κατωτέρων πλευρών του εξεταζόμενου ( Εικόνα 37.1a ). Με τη βαθειά εισπνοή ο νεφρός συνήθως μετακινείται κατώτερα από τις σκιές των πλευρών που συνήθως επικαλύπτουν την εικόνα του νεφρού. Με τη βαθειά εισπνοή λοιπόν, και με την τοποθέτηση του ηχοβολέα κατά μήκος και παράλληλα των κατωτέρων πλευρών του εξεταζόμενου επιτυγχάνεται η σωστή επιμήκης απεικόνιση του νεφρού και γίνεται η μέτρηση του επιμήκη άξονά του.
Για την πλήρη απεικόνιση του νεφρού ωστόσο, θα πρέπει να ληφθεί και ο εγκάρσιος άξονάς του. Για να γίνει αυτό ο ηχοβολέας θα πρέπει να γιρίσει άνάλογα, όπως στην εικόνα 37.1b. ο ασθενής παραμένει στην ίδια θέση. Κατά τη λήψη του εγκάρσιου άξονα του νεφρού, λαμβάνεται και η προσθιο-οπίσθια διάμετρός του. Έτσι ολοκληρώνεται η εκτίμηση των διαστάσεων του νεφρού. Με ειδικό αλγορυθμικό τύπο που είναι ενσωματομέννος σε όλα τα προγράμματα των υπερηχογραφικών μηχανημάτων βγαίνει και ο όγκος του εξεταζόμενου νεφρού σε κυβικά εκατοστά.
